Cây bần chua

DERM CHAM PU

Mô tả 

Đại mộc trung, cao khoảng 15 – 20 m, nhánh non có 4 cạnh nhọn, phế căn đứng ( tên bình dân gọi cặc bần ) 50 – 90 cm cao, đường kính 30 cm, nhiều. vỏ màu xám, thô, phát sinh từ rể ngang, vượt lên trên mặt bùn khoảng 20 cm.

Vì sống trong môi trường bùn mềm, nhiều acide mùn nên để thích ứng với môi trường đứng vững bám vào bùn giử phù sa và cần oxigène nên cây phát triển tạo ra hệ thống rể nạng lan rộng với diện tích khá rộng .

Lá mọc đối, phiến lá dai, dòn, không lông, không lá bẹ, gần như không cuống, hình bầu dục, hay hình trứng, dài 5-13 cm, rộng 2-5 cm, với phần dưới rộng hay thon nhọn hay tròn, phiến lá nguyên , 8 đến 12 gân mở rộng ra mỗi bên.

Hoa, lưỡng tính, 1-3 ở chót nhánh, nụ hoa tròn, đế hoa với 6-8 thùy của lá đài, cánh hoa, màu đỏ đậm, 1,5-3,5 cm rộng, nhụy hoa với 16-21 buồng với nhiều noản, vòi nhụy dài, tiểu nhụy nhiều, đáy chỉ màu đỏ tím.

Trái, phì quả, bẹp, kích thước lớn 4 cm, xanh, quả bì dày, nạc vị chua chua với phần dưới như hình ngôi sao.

Đặc tính trị liệu :

Đã được ghi nhận là có tính chất cầm máu.

Rừng sát mặn ngập nước là một phương thuốc dân gian để chữa trị :

- bong gân,

- những chổ sưng, u lên enflures

- trừ những sâu (vers).

Ở Miến Điện, người dân dùng trái bần nghiền nát thành thuốc dán hay bột nhảo đắp lên gọi là thuốc dán Đông Phương, trộn với muối, đắp lên những :

- vết cắt

- và những vết bầm (ứ máu) tím.

Ở Mả Lai, dùng:

- những trái chín cũ cho những trùng ký sinh trong ruột, giun  vers,

- ½ trái chín dùng trị ho

và những lá nghiền nát cho bệnh :

- tiểu máu hématurie

- và bệnh đậu mùa.variole ( Perry, 1980).

Trái bần chín có thể dùng sống hay chín.

Nước ép bần lên men đã có thể dùng để cầm máu.

Đồng thời hoa bần, thành một hợp chất để điều trị chảy máu trong nước tiểu.

Thực phẩm và biến chế :

Gổ Bần thuộc loại gổ nặng ( 800kg/m3 ), được dùng trong kỹ nghệ đóng tàu vì gổ có đặc tính kháng loài hà sâu đục thuyền ờ biển.

Tuy nhiên gổ cũng có tính ăn mòn kim loại, có lẽ trong gổ bần có chứa giàu khoáng chất.

Trái bần non, sử dụng trong thực phẩm hay cho ra dấm. Những quả chín có hương vị fromage, dùng sống hay chín.

Các quả chín được ăn bởi những dân tộc từ Phi Châu đến Mả Lai và những người Java

Một chất thạch trong suốt có thể được chế biến từ trái bần có chứa chất pectine.

Phế căn hoặc rể sốp hay gọi là cặc bần được dùng thay thế và chế tạo nút chai và phao câu cá.

Bột giấy chế biết từ gổ bần thích hợp trong việc chế biến loại giấy kraft.

Hoa bần trong bầu nhụy chứa một chất ngọt phong phú cho loài ong mật . ( Backer và Steenis, 1951 )

Môi sinh :

Trong nơi môi trường sống, cây bần đóng một vai trò tạo lập và là một trong những tập đoàn  cây của rừng mặn ngập nước, còn được gọi là rừng sát.

Bần là một cây đi tiên phong trước, khi môi trường bùn mặn như ở cửa sông thường  ngập nước mới bắt đầu thành lập, giử vai trò ổn định môi trường nhờ hệ thống rể trải rộng liên kết để giử bùn được liên tục bồi đấp.

Vì sống nơi môi trưòng nước mặn và bùn hiếm khí nên hệ thống rể được phát triển có cơ cấu sốp tên gọi phế căn trồi lên trên không để hấp thu không khí thực hiện hô hấp ( thở ).

Sau khi môi trường được ổn định ở cửa sông, cửa biển, đất đai được cứng và mầu mỡ, hết mặn, lúc bấy giờ các loài thực vật khác từ từ do những tác nhân khác nhau như nhân môi, trùng môi đem đến hoặc tự nhiên hoặc con người canh tác mang đến và phát triển sau.